Fiat para; başka bir deyişle, itibari para birimi, değerini fiziksel bir ürün veya metadan ziyade, onu yasalaştıran devletten alan ulusal yasal para birimidir. İtibari paranın değerini yaratan devletin gücü, bu tür para birimlerinde önemli rol oynamaktadır.
Fiat Para Nedir?
Fiat para, altın veya gümüş gibi fiziksel bir emtia değil, onu ihraç eden hükümet tarafından desteklenen hükümet tarafından verilen bir para birimidir. İtibari paranın değeri, onu destekleyen bir emtianın değerinden ziyade arz ve talep ile ihraç eden hükümetin istikrarı arasındaki ilişkiden türetilir. Modern kağıt para birimlerinin çoğu, ABD doları, euro ve diğer büyük küresel para birimleri de dahil olmak üzere fiat para birimleridir.
Fiat Para’yı Anlamak
“Fiat” kelimesi, genellikle “olacak” veya “yapılmasına izin ver” olarak çevrilen Latince bir kelimedir. Dolayısıyla itibari paranın değeri vardır çünkü hükümet bu değeri korur; kendi başına itibari para bir işe yaramaz.
Fiat para, hükümetlerin altın veya gümüş gibi değerli fiziksel mallardan madeni paralar basması veya belirli bir miktarda fiziksel mal için kullanılabilecek kağıt para basmasıyla oluşur. Ancak, emtia desteği olmadığı için fiat takas edilemez ve değiştirilemez.
Fiat para birimleri, ulusal altın veya gümüş hisse senetleri gibi fiziksel rezervlere bağlı olmadığından, enflasyonla birlikte değer kaybetme, hatta hiperenflasyon durumunda değersiz hale gelme riski altındadır. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Macaristan’da olduğu gibi, hiperenflasyonun en kötü örneklerinden bazılarında, enflasyon bir günde iki katına yükselebilir.
Ayrıca, insanlar bir ülkenin para birimine olan umudunu kaybederse, para biriminin artık hiçbir değeri bulunmaz. Bu, örneğin altınla desteklenen bir para biriminden çok farklıdır; Mücevherat ve dekorasyonda olduğu kadar elektronik cihazların, bilgisayarların ve uzay araçlarının imalatında da altına olan talep nedeniyle gerçek bir değere sahiptir.
Fiat Para’nın Artıları ve Eksileri Avantajlar
Fiat para, bir ulusun ekonomisinin para biriminin ihtiyaç duyduğu – değer depolamak, sayısal bir hesap sağlamak ve değişimi kolaylaştırmak gibi rolleri yerine getirebiliyorsa, iyi bir para birimi olarak hizmet eder. Aynı zamanda mükemmel bir senyorajı bulunmaktadır. yani bir emtiaya doğrudan bağlı bir para biriminden daha ucuza mal olur.
Fiat para birimleri 20. yüzyılda kısmen hükümetler ve merkez bankaları ekonomilerini iş döngüsünün doğal patlama ve çöküşlerinin en kötü etkilerinden yalıtmaya çalıştıkları için öne çıktı. İtibari para altın gibi kıt veya sabit bir kaynak olmadığı için merkez bankalarının arzı üzerinde çok daha fazla kontrolü vardır ve onlara kredi arzı, likidite, faiz oranları ve para hızı gibi ekonomik değişkenleri yönetme yetkisi vardır.
Dezavantajları
Ancak, ipotek krizi ve ardından gelen 2007 mali çöküş, merkez bankalarının para arzını düzenleyerek buhranları veya ciddi durgunlukları kesinlikle önleyebileceği inancını zayıflattı. Örneğin, altına sabitlenmiş para birimleri, sınırlı altın arzı nedeniyle genellikle fiat para birimlerinden daha kararlıdır. Sonsuz bir fiat para birimi arzı olduğundan, fiat para biriminde balon oluşturmak için daha fazla fırsat bulunuyor.
Esneklik sağlar Senyoraj Enflasyon riski Balon için fırsat İtibari Paranın Yanlış Gitmesi Örneği: Hiperenflasyon
Afrika ülkesi Zimbabwe, 2000’lerin başındaki en kötü durum senaryosunun bir örneğini verdi. Ciddi ekonomik sorunlara yanıt olarak, ülkenin merkez bankası şaşırtıcı bir oranda para basmaya başladı ve hiperenflasyona sebep oldu. Uzmanlar, para biriminin bu süre zarfında değerinin %99,9’unu kaybettiğini öne sürüyor. Fiyatlar fırladı ve tüketiciler sadece temel ihtiyaç maddelerini satın almak için çanta dolusu nakit taşımak zorunda kaldı. Krizin zirvesinde, Zimbabwe hükümeti 100 trilyon Zimbabwe doları banknotu basmak zorunda kaldı. Sonunda, yabancı para birimleri Zimbabwe dolarından daha yaygın olarak kullanılmaya başlandı.
Fiat Para Neden Değerlidir?
Altın sikkeler için kullanılabilen değerli metaller veya kağıt faturalar gibi emtia bazlı madeni paraların aksine, itibari para tamamen onu çıkaran hükümete tam bir inanç ve güven ile desteklenmektedir. Bunun değerli olmasının bir nedeni, hükümetlerin çıkardıkları itibari paralar üzerinden vergi ödemenizi istemesidir. Herkes vergi ödemek zorunda olduğundan veya ağır cezalarla veya hapis cezasıyla karşı karşıya kaldığından, insanlar karşılığında bunu kabul edecekler (buna Çartalizm denir). Kredi teorisi gibi diğer para teorileri, tüm paranın bir kredi-borç ilişkisi olduğu için, paranın değerini korumak için herhangi bir şey tarafından desteklenmesinin önemli olmadığını dile getirir.
Modern Ekonomiler Neden Fiat Para Birimlerini Seviyor?
20. yüzyıldan önce, çoğu ülke bir tür altın standardı veya emtia desteği kullandı. Ancak uluslararası ticaret ve finansın ölçeği ve kapsamı genişledikçe, madenlerden ve merkez bankası kasalarından elde edilen sınırlı miktardaki altın, yaratılan yeni değere ayak uyduramayarak küresel piyasalarda ve ticarette ciddi aksamalara sebep oldu. Fiat para birimleri, hükümetlere kendi para birimlerini yönetmede, para politikasını belirlemede ve küresel piyasaları istikrara kavuşturmada daha fazla esneklik sağlar. Aynı zamanda kısmi rezerv bankacılığına izin vererek ticari bankaların borçluların ihtiyaçlarını karşılamak için eldeki para miktarını çoğaltmasına izin verir.
Fiat Para’nın Alternatifleri Nelerdir?
Günümüzde hemen hemen her ülkenin itibari para birimi olarak bilinen bir itibari ödeme aracı bulunmaktadır. Altın alıp satabilirsiniz, ancak takas veya günlük ticaret için nadiren kullanılır ve daha çok tahsil edilebilir veya spekülatif bir varlık olma eğilimindedir. Son on yılda, Bitcoin gibi kripto para birimleri fiat para birimlerinin enflasyonist doğasına meydan okudu; ancak artan ilgiye ve benimsenmeye rağmen, bu sanal varlıklar geleneksel anlamda “paraya” yakın görünmüyor.
Fiat Para Birimleri Hiperenflasyona Neden Olmaz mı?
Bir ülke kendi para birimini bastığında, her zaman hiperenflasyon olasılığı vardır, ancak çoğu gelişmiş ülke yalnızca hafif enflasyonist krizler yaşamıştır. Aslında, sürekli olarak düşük enflasyon, insanları boşta oturmak ve zamanla satın alma gücünü kaybetmek yerine paralarını işe koymaya teşvik ettiği için ekonomik büyüme ve yatırım için olumlu bir itici güç olarak görülüyor.
Nispeten güçlü ve istikrarlı para birimlerine sahip olmak çoğu modern merkez bankasının görevi olmakla kalmaz, aynı zamanda hızla değer kaybeden para birimleri ticaret ve finans için kötüdür. Hiperenflasyonun “yasadışı para basımı”ndan kaynaklanıp kaynaklanmadığı belirsiz. Aslında, para birimleri değerli metallere dayalı olsa bile, tarih boyunca hiperenflasyon meydana geldi. Tüm çağdaş hiperenflasyon, ülkenin fiili üretken ekonomisinin ve/veya siyasi istikrarsızlığın temelden çöküşüyle başlar.
Son dakika Kripto para gelişmelerinden anında haberdar olmak için Twitter, Telegram , İnstagram hesaplarımızdan bizi takip edebilirsiniz
